اختلال خواب در سالمندان

خواب کافی و راحت یکی از پایه های اصلی سلامتی است.

خواب مکانیزم فیزیولوژیک بدن در بازیابی توان از دست رفته وخستگی ناشی از فعالیتهای بدنی در طول زندگی روزمره است. در طول خواب بدن استراحت می کند و انرژی از دست رفته به دست می آید و بدن، بار دیگر برای فعالیت جسمی و فکری آماده می شود.

خواب یکی از فاکتورهایی است که نقش مهمی در سلامتی داشته و عامل مهمی در افزایش مرگ و میر وکاهش سلامت است.

کیفیت خواب از شاخصهای ذهنی مربوط به چگونگی تجربهی خواب تشکیل می شود، مانند میزان رضایتمندی از خواب و احساسی که پس از برخواستن از خواب ایجاد می شود،کیفیت خواب نامطلوب به خواب آلودگی روزانه، تغییرات خلقی و افزایش خطر مصرف مواد مخدر منجر می گردد. کیفیت وکمیت خواب بر یادگیری، حافظه و تعداد زیادی از توانائی های شناختی مؤثر است، به ویژه اعمالی که مرتبط با ذخیرهی اطلاعات جدید و مهارت در حیطه های آموزشی است.

افزایش جمعیت سالمندان به علت کاهش موالید، بهبود وضعیت بهداشت و افزایش امید به زندگی، ضرورت توجه به مشکلات این قشر را برجسته می کند. یکی از مشکلات تأثیرگذار بر کیفیت زندگی این قشر آسیب پذیر خواب است. تحقیقات نشان داده است خواب با کیفیت ضعیف در رتبه ی سوم مشکلات سالمندان قرار دارد و یکی از موارد شایع شکایات و دلیل مراجعه سالمندان به پزشک است.

افراد سالمند معمولاً کمتر می خوابند زیرا:

۱. افراد سالمند بر خلاف جوان ها به سرعت به خواب نمی روند و حداقل ۳۰ دقیقه طول می کشد تا به خواب روند. مطالعات نشان داده است که ۱۳ درصد مردان و ۳۶ درصد خانم ها بعد از ۳۰ دقیقه به خواب می روند.

۲. خواب افراد سالمند برخلاف جوان ها عمیق نیست و زود به زود بیدار می شوند، یعنی خواب آنها تداوم ندارد و کمتر در خواب عمیق هستند.

۳. افراد مسن تمایل دارند زمانی که شب شد، زود بخوابند و از آن طرف زود بیدار شوند،شاید علت این باشد که هورمون ملاتونین در مغز آنها کمتر ترشح میشود.

۴. چون افراد مسن نسبت به نور و روشنایی، صدا و حرارت حساس هستند، این عوامل محیطی در خواب آنها تأثیر دارد بنابراین محیط خواب و زندگی آنها باید بدون عوامل محرک باشد.

افراد سالمند مانند دوران جوانی به ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. سالمندان باید در شب به اندازه ی کافی بخوابند تا در روز احساس راحتی کنند و از زندگی و زنده بودن خود لذت ببرند.

معمولاً با افزایش سن، اختلال های خواب افزایش پیدا می کند ویکی از شکایت ها در دوره سالمندی، اختلال خواب است. در حدود نیمی از افرادی که به سن ۶۵ سالگی می رسند، دچار اختلال خواب می شوند بنابراین بی خوابی در افراد سالمند شایع است . پس شما سالمندان عزیز می توانید با شناسایی مشکل خود وعمل به توصیه ها آرامش و خواب راحت تری داشته باشید.

مشکلات خواب در افراد سالمند

فرد سالمند هنگام خواب ممکن است دچار یک یا چند نوع مشکل گردد:

۱. به سختی به خواب برود.

۲. ۳ تا ۴ نوبت در طول شب بیدار شود و بعد نتواند به راحتی به خواب رود.

۳. دچار خواب سبک باشد و خواب او عمیق نباشد.

۴. احساس کند که خواب کافی نمی رود.

۵. شب زود بخوابد و زود هم بیدار شود.

۶. بی نظمی در خواب ممکن است موجب شود که فرد سالمند، شب و روز را گم کند و دچار آشفتگی گردد.

مشکلات خواب در دوره ی سالمندی به روش های مختلفی ظهور پیدا می کند ولی ۲ گروه بندی آنها را از هم تفکیک می کند:

۱. اختلال خواب گذار مزمن: به اختلال هایی که کمتر از یک ماه طول می کشد گذرا و انواعی که بیش از یک ماه ادامه دارد و آزاردهنده است مزمن می گوییم.

۲. اختلال خواب اولیه و ثانویه: به اختلال های خوابی که به دلیل خاصی رخ نمی دهد، اولیه مواردی که علت خاصی باعث ایجاد آنها شده ثانویه می گوییم.

علل ایجاد اختلال خواب در سالمندان

۱. قطع موقت تنفس یا وقفه ی تنفسی در خواب: امکان قطع موقت تنفس هنگام خواب در افراد سالمند بسیار وجود دارد. به ویژه در افراد چاق یا کسانی که بیش از ۶۵ سال سن دارند.

علل قطع تنفسی در خواب: ۱. انسداد در مجاری هوایی ۲. مشکل مغزی ۳. هر دو

۲. حرکت های دوره ای اندام ها و نشانه های پای بی قرار باعث اختلال در خواب می شوند. حرکت های اندام های تحتانی یا فوقانی بدن باعث بیدار شدن یا از خواب پریدن مکرر می شود.

۳. عوارض مصرف برخی داروها نیز باعث مشکلات خواب می شود. گاهی اوقات پزشک برای کنترل خواب یک داروی خواب آور را برای سالمند تجویز می کند و از او می خواهد در مدت زمان کوتاهی آن را مصرف کنند. مشکل از آنجا شروع می شود که برخی سالمندان، این داروها را سرخود برای مدت طولانی مصرف می کنند. سالمندان باید بدانند این کار سبب بی خوابی می شود.

۴. ابتلا به بیماری های مختلف و درد در هر ناحیه از بدن باعث اختلال خواب می شود. آرتروز، آرتریت ، بیماری های قلب و عروق، بیماریهای گوارشی، اضطراب، افسردگی، دمانس، پارکینسون، پرکاری تیروئید، اختلال مزمن تنفسی و….. مشکل های خواب را در سالمندی ایجاد می کنند

عوارض رایج اختلال خواب

قطعاً وقتی خواب خوبی نداشته باشیم، عوارض جسمی و روانی زیادی به سراغمان می آید. این عواض می تواند با کاهش تمرکز، اختلال حافظه و ضعف عمومی خودش را نشان دهد. همچنین اختلال در کار روزانه، تحریک پذیری، خستگی، سردرد هنگام بیدار شدن، افزایش علائم اضطرابی، چرت زدن در طول روز و افزایش فشار خون از دیگر عوارض اختلال های خواب در دوره سالمندی به شمار می رود.

مطالعات نشان داده است افراد سالمند که کم میخوابند اشتهای بیشتری دارند. کمبود خواب در شب در مقدار گلوکز و انسولین بدن اثر می گذارد و موجب گرسنگی و در نتیجه زیاد خوردن و چاقی می گردد.

توصیه هایی جهت خواب بهتر:

۱. از مصرف خودسرانه دارو پرهیز کنید.

۲. پس از شام چای یا قهوه ننوشید.

۳. در مصرف مایعات به خصوص در عصر احتیاط کنید. ( بخصوص در افرادی که مشکلات ادراری دارند.)

۴. قبل از خواب غذاهای سنگین مصرف نکنید.

۵. یک ساعت قبل از خواب از حمام پا استفاده کنید، پاهای خود را در آب گرم (۴۱ یا۴۲ درجه سانتی گراد ) قرار دهید.

۶. خواب نیمروزی را حذف کنید و اگر میخواهید در طول روز چرت بزنید، حداکثر زمان چرت زدن باید ۳۰ دقیقه باشد.

۷. حضور در نور آفتاب به خصوص در بعد از ظهرها و صبح زود خواب شب را تنظیم میکند.

۸. ورزش منظم ۳ بار در هفته، بهتر است قبل از خواب نباشد و به شدت نیز انجام شود.

۹. شب ها در یک ساعت معین به رختخواب برود و صبح ها در یک ساعت معین بیدارشوید.

۱۰. اگر پس از رفتن به بستر خوابتان نبرد از رختخواب خارج شوید و خود را با کاری سرگرم کنید تا وقتی که احساس کنید خوابتان می آید.

۱۱. جای خواب خود را تغییر ندهید، اتاق خواب باید نور مناسب داشته باشد .نه سرد باشد و نه گرم و سر صدای زیاد نیز در آن شنیده نشود.